Toen er degelijke studies verschenen rond het effect van hormoontherapie in de menopauze, bleek dat het aanvankelijk enthousiasme niet terecht was. Hormoontherapie beschadigde namelijk de gezondheid van de bestudeerde vrouwen. Dat was een gruwelijke ontdekking. De ‘believers’ gaven uiteraard commentaar op deze nieuwe studies. Zo waren de deelneemsters relatief oud. Zodat ze zowiezo meer kans op aandoeningen hadden.
Nieuwe hypothese
Onderzoekers vonden in dossiers van artsen dat vrouwen die eerder startten met hormoontherapie, dus op jongere leeftijd, ook 13 tot 30% minder kans hadden op voortijdige sterfte [Henderson 1991]. Ook het risico op Alzheimer zou afnemen [Henderson 2005, Zandi 2002]. Zo ontstond de ’timing hypothese’: Vrouwen in de menopauze zouden er baat bij hebben vroeg te starten met hormoontherapie.
Deze studies zijn echter bedenkelijk en misleidend. Het is namelijk onderzoek dat geen oorzaken kan vinden, enkel verbanden. We noemen dat observationeel onderzoek. Zo kunnen er andere verklaringen zijn waarom vrouwen langer leven of een beter geheugen hebben. Bijvoorbeeld hun socio-economische afkomst. Wat bleek? De welgestelde vrouwen in dit onderzoek hadden meer toegang tot andere levensverlengende of geheugen-stimulerende zaken. Denk aan betere geneeskundige zorg. Of een stimulerend sociaal netwerk.
Gelukkig kwamen er dus betere onderzoeken. Vrouwen werden door het lot ingedeeld in studiegroepen. Hierdoor ontstonden meer gelijkmatige groepen. Ook op socio-economische vlak. Zodat konden onderzoekers nagaan of vroeger starten met hormoontherapie echt leidt tot betere resultaten.
Wand van slagader
Twee studies testten de timing hypothese. De Kronos Early Estrogen Prevention Study (KEEPS) en de Early versus Late Intervention Trial with Estradiol (ELITE).
Eerst de KEEPS studie uit 2005. Harman en collega’s bestudeerden enkel vrouwen die niet langer dan 3 jaar in hun menopauze zaten. En dames zonder slagaderverhardingen, arterosclerose. De vraag was dus of vroeg starten met hormoontherapie een beschermend effect zou hebben op hart-en bloedvat aandoeningen. Kanttekening: dit risico bepaalden ze op een indirecte manier. Met een zogenaamde surrogaat uitkomst. Ze beoordeelden de dikte van de wand van de halsslagader. Dikker is hierbij slechter. Want artsen zeggen dat ‘stuggere’ bloedvatwanden het risico op hart-en bloedvat aandoeningen verhogen.
Wat bleek na 4 jaar? Er was geen bewijs dat hormoontherapie minder verdikking van de bloedvatwand in de halsslagader gaf. Voor de nerds: de 95% betrouwbaarheidsintervallen van placebo en hormoontherapie overlapten [Miller 2021].
Geheugen
De ELITE studie testte ook de timing hypothese. Ditmaal voor effecten op het brein. Henderson en collega’s publiceerden het studieopzet vooraf. Een teken van wetenschappelijk integer werken. Ze bekeken het effect van hormoontherapie op breintaken bij vrouwen in de vroege en in de late menopauze. Om zo te weten of de timing van opstart van menopauzale hormoontherapie er toe doet of niet. Men testte bij 643 vrouwen. Hoe goed ze een woordenlijst herinnerden. En het kunnen navertellen van een stuk tekst. Wat bleek? Na 5 jaar bleek het geheugen bij alle vrouwen beter. Of ze nu een suikerpil namen of in de vroege menopauze groep zaten. Het maakte niet uit. Henderson vond dus geen bewijs dat vroege hormoontherapie-starters een betere cognitieve functie hadden dan de latere starters [Henderson 2016].
Ik vond over de timing hypothese geen systematische overzichtstudie. Naast de KEEPS en ELITE studie, is er geen andere gerandomiseerde studie.
Conclusie
Op basis van de beste beschikbare feiten, is er geen bewijs dat vrouwen die vroeg starten met hormoontherapie er meer baat aan zouden hebben. Zoals een extra bescherming tegen hart- en bloedvataandoeningen of een beter functioneren van het geheugen. Er is bewijs dat het geloven in de werkzaamheid van de hormoonbehandeling een beter geheugen oplevert. Het zogenaamde placebo-effect.
